ویروس جدید کرونا که عامل بیماری کووید-۱۹ (بیماری ویروس کرونا- ۲۰۱۹) است، یکی از هفت ویروسی از خانواده کروناویروس‌ها است که از انسان به انسان سرایت می‌کند. اطلاعات بیشتر
کلمه «کرونا» (به معنای تاج) در نام این خانواده ویروس‌ها به خاطر ظاهر ذرات ویروس در زیر میکروسکوپ الکترونی است. مولکول‌های پروتئینی گل‌میخ‌مانندی که از سطح ذرات ویروسی قرار دارند ظاهر شبیه به تاج به آن می‌دهند.
تصویر میکروسکوپ الکترونی ویرس کورونا که ظاهر تاج‌مانند آن را نشان می‌دهد
هفت ویروس از خانواده ویروس‌های کرونا یا کروناویروس‌ها انسان‌ها را مبتلا می‌کنند که چهار نوعشان باعث ایجاد سرماخوردگی معمولی می‌شوند. سه نوع دیگر که بیماری شدیدتر تنفسی و ذات‌الریه ایجاد می‌کنند، شامل این موارد می‌شود:
- ویروس کرونای عامل ایجاد بیماری سارس (نشانگان شدید حاد تنفسی) که در سال‌های ۲۰۰۲-۲۰۰۳ در چین ظهور کرد و به کشورهای دیگر هم رسید. میزان کشندگی این ویروس حدود ۱۰ درصد بود.
- ویروس کرونای عامل ایجاد بیماری مرس (نشانگان تنفسی خاورمیانه) که برای نخستین بار در سال ۲۰۱۲ در عربستان سعودی ظاهر شد و میزان کشندگی آن حدود ۵۰ درصد بود.
- ویروس جدید کرونا که اواخر سال میلادی ۲۰۱۹ در چین شناسایی شد، در ابتدا «ویروس جدید کرونا -۲۰۱۹» (nCoV-۲۰۱۹) نام داشت و اکنون نام رسمی آن SARS-COV-2 (ویروس سارس-کوو-۲) است، و بیماری که ایجاد می‌کند، «کووید-۱۹» (بیماری ویروس کرونا-۲۰۱۹) نامیده می‌شود.
این ویروس برای نخستین بار در شهر ووهان در استان هوبی در مرکز چین پدیدار شد و چین در ۳۰ دسامبر ۲۰۱۹ برای نخستین بار آن گزارش کرد.
تصور می‌شود مخزن این ویروس جدید خفاش‌ها باشند که احتمالاً از طریق یک حیوان واسط «پولک‌پوست» یا پانگولین یا مورچه‌خوار پولک‌دار به انسان‌ها منتقل شده باشد. این حیوان در چین مصرف دارویی و خوراکی دارد. اکنون ویروس توانایی انتقال انسان به انسان را پیدا کرده است.
انتقال انسان به انسان ویروس جدید احتمالاً از همان راه‌های انجام می‌شود که سایر ویروس‌های کرونا منتقل می‌شوند:
- تماس شخص به شخص: تصور می‌شود این راه اصلی انتقال بیماری باشد. قطرک‌های تنفسی تولیدشده در هنگام عطسه و سرفه فرد بیمار می‌تواند افرادی را که در نزدیکی او (تا حدود ۱.۸ متری) قرار دارند، آلوده کند. این قطرک‌ها یا مستقیماً روی دهان، بینی یا چشم افراد نزدیک او قرار دارند، فرود می‌آیند یا احتمالاً مستقیماً به درون ریه‌های افراد مجاور استنشاق می‌شوند.
- انتشار از طریق تماس با سطوح یا اشیای آلوده: لمس کردن سطوح یا اشیای آلوده‌شده که قبلاً قطرک‌های تنفسی بیماران روی آن‌ها ریخته است و بعد زدن دست آلوده به بینی، دهان یا احتمالاً چشم‌ها می‌تواند باعث انتقال ویروس شود.
افراد هنگامی دارای بیشترین علائم بیماری هستند، بیش از همه ویروس را سرایت دهند. به نظر می‌رسد انتقال ویروس حتی پیش از آنکه افراد علامت‌دار باشند، هم امکان‌پذیر باشد. گزارش‌هایی درباره انتقال ویروس جدید از این راه وجود دارد، اما بعید به نظر می‌رسد این شیوه راه اصلی انتشار ویروس باشد.
میزان سرایت دهندگی یا واگیردار بودن یک ویروس از شخص بیمار به اشخاص دیگر برحسب نوع ویروس متفاوت است. برخی از ویروس‌ها مانند ویروس سرخک بسیار واگیردار هستند و ویروس‌های دیگر کمتر واگیردار هستند. یک عامل دیگر این است که آیا انتشار ویروس در اجتماع پایدار است یا به‌عبارت‌دیگر انتشار ویروس اصطلاحاً در «چندین نسل افراد» تداوم دارد یا نه.
به نظر می‌رسد ویروس کووید-۱۹ در استان هوبی و بخش‌های دیگر چین انتشار آسان و پایدار شخص به شخص داشته باشد. میزان واگیردار بودن این ویروس ( یا اصطلاحا R صفر آن ) بین ۱.۴ تا ۲.۵ ارزیابی شده است
توجه داشته باشید که کووید-۱۹ بیماری است که تازه پدیدار شده است و هنوز بسیاری چیزها درباره میزان سرایت، شدت و سایر ویژگی‌های آن را نمی‌دانیم.
در حال حاضر هیچ واکسنی برای پیشگیری از عفونت با ویروس جدید کرونا عامل کووید-۱۹ وجود ندارد. بهترین راه برای پیشگیری از بیماری پرهیز از قرارگیری در معرض ویروس است. این اقدامات پیشگیرانه مشابه اقدامات درباره هر ویروس تنفسی است:
- از تماس نزدیک با افرادی که بیمار هستند، خودداری کنید.
- از دست زدن به چشم‌ها، بینی و دهانتان خودداری کنید.
- هنگامی که بیمار هستید، در خانه بمانید.
- هنگام عطسه یا سرفه کردن جلوی دهان و بینی‌تان را با دستمال‌کاغذی بپوشانید و بعد دستمال‌کاغذی را درون ظرف زباله دردار بیندازید. اگر دستمال‌کاغذی ندارید، درون آرنج خم‌شده‌تان عطسه یا سرفه کنید.
- اشیایی و سطوحی را که به‌طور مکرر لمس می‌کنید، به‌طور منظم با اسپری‌های پاک‌کننده معمول خانگی پاک کنید.
- دست‌هایتان را برای دست‌کم ۲۰ ثانیه به‌طور مکرر در طول روز بشویید. شستن دست به‌خصوص پس از رفتن به دستشویی، پیش از غذا خوردن و پس از فین کردن بینی، سرفه کردن اهمیت دارد.
- اگر آب و صابون در دسترستان نیست، از محلول‌های ضدعفونی‌کننده دست الکل‌پایه استفاده کنید که دست‌کم ۶۰ درصد الکل داشته باشند. اگر کثیفی واضح روی دستتان وجود دارد، دست‌هایتان را با آب و صابون بشویید.
علائم در موارد گزارش‌شده کووید-۱۹ تابه‌حال از علائم خفیف تا بیماری شدید و مرگ متفاوت بوده است.
این سه علامت به طور خاص با بیماری کووید-۱۹ مربوط شده‌اند:
- احساس تنگ نفس
- سرفه‌ای که با مرور زمان شدتش بیشتری می‌شود.
- تب خفیفی که به تدریج شدتش بیشتر می‌شود.
در جدول زیر تفاوت‌های علائم بیماری کووید-۱۹ با آنفلوانزا و سرماخوردگی را می‌بینید:
یک موضوع مهم درباره شیوع بیماری‌های واگیردار دوره نهفتگی بیماری است. دوره‌ای که با وجود حضور عامل بیماری‌زا در بدن فرد علائمی وجود ندارد. در مورد ویروس جدید کورونا این مدت می‌تواند بین ۲ تا ۱۴ روز باشد. به نظر می‌رسد کووید-۱۹ حتی در دوره نهفتگی تا حدی واگیردار باشد و این ویژگی می‌تواند مهار همه‌گیری ویروس را مشکل‌تر کند.
ماسک زدن به پیشگیری از بیماری کمک می‌کند؟
ماسک‌های پزشکی یا جراحی معمولی یک وسیله دفاعی پایه در برابر برخی از عوامل بیماری‌زا هستند. ماسک‌های جراحی اگر درست به کار روند، در مقابل قطرک‌های بزرگ تنفسی پراکنده‌شده هنگام عطسه یا سرفه محافظت ایجاد می‌کنند، اما نمی‌توانند از عبور ذرات ریزتر مانند ذرات ویروسی جلوگیری کنند. البته اگر بیمار باشید، زدن ماسک با جلوگیری از انتشار قطرک‌های تنفسی‌تان به کاهش انتشار ویروس بوسیله شما در محیط کمک می‌کند.
زدن ماسک در اجتماعاتی که ویروس‌های بیماری‌زایی مانند ویروس کورونا به‌طور گسترده در حال گردش هستند، تا حدی سودمند باشند. اما اگر در جایی زندگی می‌کنید که شیوع گسترده ویروس وجود ندارد، ماسک زدن تأثیر چندانی ندارد.
اگر محافظت بالایی لازم باشد، مثلاً در کارکنان پزشکی که با بیماران مبتلا به ویروس کورونا سروکار دارند، باید از ماسک‌های فیلتردار تنفسی با استاندارد N۹۵ یا FPP۳ که دست‌کم ۹۵ درصد ذرات تا حد سه‌دهم میکرون را فیلتر می‌کنند، باید استفاده کرد. البته این ماسک‌ها هم درست به صورت قرار داده شوند و روی پوست بچسبند. البته حتی این ماسک‌ها هم محافظت صد درصد ایجاد نمی‌کنند.
باید مراقب باشید که زدن ماسک در شما احساس امنیت کاذب ایجاد نکند، و باعث نشود اصول بهداشت شخصی از جمله شستن مکرر دست‌ها یا حفظ فاصله از بیماران را به فراموشی بسپارید.
در حال حاضر هیچ داروی اختصاصی برای ویروس جدید کرونا وجود ندارد. بیمارانی که به علت ذات‌الریه ناشی از آن بستری می‌شوند، عمدتاً حمایتی است. البته آزمایش‌هایی با داروهایی که برای ویروس‌های دیگر مانند ابولا یا ویروس کرونای عامل مرس، ویروس ایدز ساخته شده‌اند، در حال انجام است.
تصویر میکروسکوپ الکترونی ویرس کورونا که ظاهر تاج‌مانند آن را نشان می‌دهد- ویروس کرونای عامل ایجاد بیماری سارس (نشانگان شدید حاد تنفسی) که در سال‌های ۲۰۰۲-۲۰۰۳ در چین ظهور کرد و به کشورهای دیگر هم رسید. میزان کشندگی این ویروس حدود ۱۰ درصد بود.
- ویروس کرونای عامل ایجاد بیماری مرس (نشانگان تنفسی خاورمیانه) که برای نخستین بار در سال ۲۰۱۲ در عربستان سعودی ظاهر شد و میزان کشندگی آن حدود ۵۰ درصد بود.
- ویروس جدید کرونا که اواخر سال میلادی ۲۰۱۹ در چین شناسایی شد، در ابتدا «ویروس جدید کرونا -۲۰۱۹» (nCoV-۲۰۱۹) نام داشت و اکنون نام رسمی آن SARS-COV-2 (ویروس سارس-کوو-۲) است، و بیماری که ایجاد می‌کند، «کووید-۱۹» (بیماری ویروس کرونا-۲۰۱۹) نامیده می‌شود.
- منشأ ویروس جدید کرونا
این ویروس برای نخستین بار در شهر ووهان در استان هوبی در مرکز چین پدیدار شد و چین در ۳۰ دسامبر ۲۰۱۹ برای نخستین بار آن گزارش کرد.
تصور می‌شود مخزن این ویروس جدید خفاش‌ها باشند که احتمالاً از طریق یک حیوان واسط «پولک‌پوست» یا پانگولین یا مورچه‌خوار پولک‌دار به انسان‌ها منتقل شده باشد. این حیوان در چین مصرف دارویی و خوراکی دارد. اکنون ویروس توانایی انتقال انسان به انسان را پیدا کرده است.
- ویروس چطور منتقل می‌شود
انتقال انسان به انسان ویروس جدید احتمالاً از همان راه‌های انجام می‌شود که سایر ویروس‌های کرونا منتقل می‌شوند:
- تماس شخص به شخص: تصور می‌شود این راه اصلی انتقال بیماری باشد. قطرک‌های تنفسی تولیدشده در هنگام عطسه و سرفه فرد بیمار می‌تواند افرادی را که در نزدیکی او (تا حدود ۱.۸ متری) قرار دارند، آلوده کند. این قطرک‌ها یا مستقیماً روی دهان، بینی یا چشم افراد نزدیک او قرار دارند، فرود می‌آیند یا احتمالاً مستقیماً به درون ریه‌های افراد مجاور استنشاق می‌شوند.
- انتشار از طریق تماس با سطوح یا اشیای آلوده: لمس کردن سطوح یا اشیای آلوده‌شده که قبلاً قطرک‌های تنفسی بیماران روی آن‌ها ریخته است و بعد زدن دست آلوده به بینی، دهان یا احتمالاً چشم‌ها می‌تواند باعث انتقال ویروس شود.
- انتشار ویروس در چه هنگامی انجام می‌شود؟
افراد هنگامی دارای بیشترین علائم بیماری هستند، بیش از همه ویروس را سرایت دهند. به نظر می‌رسد انتقال ویروس حتی پیش از آنکه افراد علامت‌دار باشند، هم امکان‌پذیر باشد. گزارش‌هایی درباره انتقال ویروس جدید از این راه وجود دارد، اما بعید به نظر می‌رسد این شیوه راه اصلی انتشار ویروس باشد.
- میزان سرایت دهندگی ویروس چقدر است؟
میزان سرایت دهندگی یا واگیردار بودن یک ویروس از شخص بیمار به اشخاص دیگر برحسب نوع ویروس متفاوت است. برخی از ویروس‌ها مانند ویروس سرخک بسیار واگیردار هستند و ویروس‌های دیگر کمتر واگیردار هستند. یک عامل دیگر این است که آیا انتشار ویروس در اجتماع پایدار است یا به‌عبارت‌دیگر انتشار ویروس اصطلاحاً در «چندین نسل افراد» تداوم دارد یا نه.
به نظر می‌رسد ویروس کووید-۱۹ در استان هوبی و بخش‌های دیگر چین انتشار آسان و پایدار شخص به شخص داشته باشد. میزان واگیردار بودن این ویروس ( یا اصطلاحا R صفر آن ) بین ۱.۴ تا ۲.۵ ارزیابی شده است
توجه داشته باشید که کووید-۱۹ بیماری است که تازه پدیدار شده است و هنوز بسیاری چیزها درباره میزان سرایت، شدت و سایر ویژگی‌های آن را نمی‌دانیم.
- پیشگیری
در حال حاضر هیچ واکسنی برای پیشگیری از عفونت با ویروس جدید کرونا عامل کووید-۱۹ وجود ندارد. بهترین راه برای پیشگیری از بیماری پرهیز از قرارگیری در معرض ویروس است. این اقدامات پیشگیرانه مشابه اقدامات درباره هر ویروس تنفسی است:
- از تماس نزدیک با افرادی که بیمار هستند، خودداری کنید.
- از دست زدن به چشم‌ها، بینی و دهانتان خودداری کنید.
- هنگامی که بیمار هستید، در خانه بمانید.
- هنگام عطسه یا سرفه کردن جلوی دهان و بینی‌تان را با دستمال‌کاغذی بپوشانید و بعد دستمال‌کاغذی را درون ظرف زباله دردار بیندازید. اگر دستمال‌کاغذی ندارید، درون آرنج خم‌شده‌تان عطسه یا سرفه کنید.
- اشیایی و سطوحی را که به‌طور مکرر لمس می‌کنید، به‌طور منظم با اسپری‌های پاک‌کننده معمول خانگی پاک کنید.
- دست‌هایتان را برای دست‌کم ۲۰ ثانیه به‌طور مکرر در طول روز بشویید. شستن دست به‌خصوص پس از رفتن به دستشویی، پیش از غذا خوردن و پس از فین کردن بینی، سرفه کردن اهمیت دارد.
- اگر آب و صابون در دسترستان نیست، از محلول‌های ضدعفونی‌کننده دست الکل‌پایه استفاده کنید که دست‌کم ۶۰ درصد الکل داشته باشند. اگر کثیفی واضح روی دستتان وجود دارد، دست‌هایتان را با آب و صابون بشویید.
- علائم کووید-۱۹ و دوره نهفتگی
علائم در موارد گزارش‌شده کووید-۱۹ تابه‌حال از علائم خفیف تا بیماری شدید و مرگ متفاوت بوده است.
این سه علامت به طور خاص با بیماری کووید-۱۹ مربوط شده‌اند:
- احساس تنگ نفس
- سرفه‌ای که با مرور زمان شدتش بیشتری می‌شود.
- تب خفیفی که به تدریج شدتش بیشتر می‌شود.
در جدول زیر تفاوت‌های علائم بیماری کووید-۱۹ با آنفلوانزا و سرماخوردگی را می‌بینید:
یک موضوع مهم درباره شیوع بیماری‌های واگیردار دوره نهفتگی بیماری است. دوره‌ای که با وجود حضور عامل بیماری‌زا در بدن فرد علائمی وجود ندارد. در مورد ویروس جدید کورونا این مدت می‌تواند بین ۲ تا ۱۴ روز باشد. به نظر می‌رسد کووید-۱۹ حتی در دوره نهفتگی تا حدی واگیردار باشد و این ویژگی می‌تواند مهار همه‌گیری ویروس را مشکل‌تر کند.
ماسک زدن به پیشگیری از بیماری کمک می‌کند؟
ماسک‌های پزشکی یا جراحی معمولی یک وسیله دفاعی پایه در برابر برخی از عوامل بیماری‌زا هستند. ماسک‌های جراحی اگر درست به کار روند، در مقابل قطرک‌های بزرگ تنفسی پراکنده‌شده هنگام عطسه یا سرفه محافظت ایجاد می‌کنند، اما نمی‌توانند از عبور ذرات ریزتر مانند ذرات ویروسی جلوگیری کنند. البته اگر بیمار باشید، زدن ماسک با جلوگیری از انتشار قطرک‌های تنفسی‌تان به کاهش انتشار ویروس بوسیله شما در محیط کمک می‌کند.
زدن ماسک در اجتماعاتی که ویروس‌های بیماری‌زایی مانند ویروس کورونا به‌طور گسترده در حال گردش هستند، تا حدی سودمند باشند. اما اگر در جایی زندگی می‌کنید که شیوع گسترده ویروس وجود ندارد، ماسک زدن تأثیر چندانی ندارد.
اگر محافظت بالایی لازم باشد، مثلاً در کارکنان پزشکی که با بیماران مبتلا به ویروس کورونا سروکار دارند، باید از ماسک‌های فیلتردار تنفسی با استاندارد N۹۵ یا FPP۳ که دست‌کم ۹۵ درصد ذرات تا حد سه‌دهم میکرون را فیلتر می‌کنند، باید استفاده کرد. البته این ماسک‌ها هم درست به صورت قرار داده شوند و روی پوست بچسبند. البته حتی این ماسک‌ها هم محافظت صد درصد ایجاد نمی‌کنند.
باید مراقب باشید که زدن ماسک در شما احساس امنیت کاذب ایجاد نکند، و باعث نشود اصول بهداشت شخصی از جمله شستن مکرر دست‌ها یا حفظ فاصله از بیماران را به فراموشی بسپارید.
- درمان
در حال حاضر هیچ داروی اختصاصی برای ویروس جدید کرونا وجود ندارد. بیمارانی که به علت ذات‌الریه ناشی از آن بستری می‌شوند، عمدتاً حمایتی است. البته آزمایش‌هایی با داروهایی که برای ویروس‌های دیگر مانند ابولا یا ویروس کرونای عامل مرس، ویروس ایدز ساخته شده‌اند، در حال انجام است.
- ۹۹/۱۰/۰۴